Nasa’nın Fermi Gama Işınları Uzay Teleskopu ile gökbilimciler son 3 aylık veriler ışığı altında görünür evrenin haritasını çıkarıyorlar. Fermi Teleskopu Güneş sisteminden milyarlarca ışık yılı uzaklıktaki gökadalardan dünyaya ulaşan gama ışınlarını çözümlemeye çalışıyor.
Fermi bize daha önce uzaydan gelen gama ışınlarını çözümleyerek detaylı bilgiler sundu. Şimdi ise Büyük alan teleskopuyla (LAT) daha detaylı veriler elde edilebilecek.
Fermi ile yoğun gama ışınlarının alındığı karadelikleri, uzak gökadaları, pulsarları ve hatta yoğun gökadamızdaki yoğun kümeleri görebiliyoruz.
205 parlak ışınım kaynağı kaydedilerek evren haritasının genişletilmesi asıl görevdir. Bu bilimsel çalışma sonucunda ilk kataloglama bu yıl üretildi.
LAT’ın bütün göğü her 3 saatlik zaman dilimlerine bölüp taradığı görüntüler bilgisayar ekranlarına alınıp bilim insanlarınca incelenmekte.
Gözlerimizle tespit ettiğimizden 150 milyon kat daha fazla görünür ışık kaynağı gözlemlenmektedir LAT’ın ağustos ayından 4 Ekim 2008 tarihine kadar olan gözlemleri birleştirildi.
 |
NASA'nın Fermi gama ışını uzay teleskobunun derin uzay gözleminden elde edilen görüntü. Bu görüntü görünür ışıktan 150 milyon kez daha fazla ışınımı görüntüleyebilen Fermi ile elde edilebiliyor.
|
Samanyolu Gökadası’nın yeni haritasında da önceden farkedilmemiş yapılar ortaya çıkarıldı. LAT’ın gözlemlerinde gökadamızdaki 5 kaynağın özellikleri çıkarıldı.
Bu beş kaynak ve özellikleri ise;
Güneş: Güneş’teki hareketlilikler bize faydalı veriler sağlamaktadır. Dünya’nın Güneş etrafında dolanması bize gökyüzündeki değişik bölgeleri göstermektedir.
Güneş’ten gelen gama ışınlarının parçacıklarla, gaz ve ışıkla çarpışmalarını Fermi görmektedir.
"Güneş sistemi’ndeki gama-ışını kaynağı Güneş’tir. LAT artan yüksek işaret dalgalanmaları nedeniyle Güneş’te önümüzdeki birkaç yıl içinde hareketlilik beklemekte.
LSI +61 303: 6500 ışık yılı uzaklıktaki Kraliçe (Cassiopeia) takım yıldızının içerisindeki x-ışınlarının toplu olarak alındığı bölgedir. Bu olağandışı sistem sıcak B - tipi yıldız ve nötron yıldızından oluşmaktadır. 26,5 gün boyunca devam eden radyo patlamaları üreten sistemin enerjisi henüz Gökbilimciler tarafından anlaşılamadı.
PSR J1836+5925: Ejderha (Draco) Takımyıldızındaki bu pulsar (kendi etrafında çok hızlı dönen ve etrafa yoğun olarak ışınım saçan nötron yıldızı), Fermi tarafından gama ışınlarının incelenmesiyle keşfedilmiştir.
47 Tucanae: NGC 104 olarak da bilinen yuvarlak kümelenmiş yıldızlar kümesi içerisinde ve bizden 15,000 ışık yılı uzakta güney takımyıldızındaki Tukan (Tucana).
Belirsiz Olanlar: Fermi 30 parlaklıktan fazla gama ışınımı kaynaklarını da gördü. Bu, önceki görevlerde de görülemeyen 0FGL J1813.5 - 1248, Fermi'ın LAT aracı tarafından da görülmekte.
Samanyolu’nun yakınlarındaki Serpens Cauda takımyıldızı hakkında da Gökbilimciler çok fazla bilgiye sahip değiller.
 |
| Şili'deki And Dağları'ndan çekilmiş Samanyolu fotoğrafı. Bu fotoğraf Bulutsu sitesinde 4 Ocak 2008 tarihinde günün fotoğrafı olarak yayımlandı. |
Gökadamız çevresindeki en büyük 5 Gökada:
NGC 1275: Kahraman A (Perseus A) olarak bilinen gökada aslında Kahraman Gökadası topluluğundan oluşur. Bizden 233 milyon ışık yılı uzaklıktaki gökada yoğun radyo ışınımları yollamakta.
3C.454.3. : Bu gökada aktif bir "blazar" tipidir. Birçok etkin gökada, merkezlerindeki süper kütleli karadelikler tarafından yönetilmektedir. Blazarlar oldukça değişken ve yoğun gama ışınları yollarlar. 454.3 3C de bunlardan biri. Yolladıkları işaret Fermi tarafından algılanır. Sözkonusu gökada bizden 7,2 milyar ışık yılı uzaklıktaki Kanatlıat (Pegasus) takımyıldızında bulunuyor.
 |
| Blazar modeli |
PKS 1502+106 : Bu blazar 10.1 milyar ışık yılı uzaklıktaki Çoban (Boötes) takımyıldızında bulunuyor. Birdebire ortaya çıkıp 3C 454.3’den bile daha yoğun ışınım yollayan gökada daha sonra gözden kaybolmakta.
PKS 0727-115: Samanyolu’nun bir üyesi gibi görünen bu gökada, aktif bir kuasar gökadasıdır. 9,6 milyar ışık yılı uzaklıktaki Pupa (Puppis) takımyıldızında yer alıyor.
Belirsiz Olanlar: 0FGL J0614.3-3330 Güvercin (Columba) takımyıldızının güneyinde ve büyük bir ihtimalle Samanyolu'nun dışında bulunuyor. 1990’lı yıllarda çalıştırılan NASA'nın Compton Gama Işını Gözlemevi’nde görüldü, ama bu kaynağın yapısı hakkında bir bilgi elde edinilemedi.
NASA'nın Fermi gama-ışın uzay teleskobu, bir astrofizik ve parçacık fiziğine katkılar yapmaktadır. Yapımının büyük bir bölümü ABD tarafından gerçekleştirildi ve Fransa, Almanya, İtalya, Japonya, İsveç'teki bilimsel kurumlar desteklemişleridir.
Kaynak:
NASA Fermi Uzay Teleskopu Sayfası
İlgili sayfaya http://saturn.jpl.nasa.gov/video/cassinivirtualtour/ adresinden ulaşabilirsiniz.
