Gök Bilgi: Uzayda Yolculuk

Uzayda Yolculuk

Çanakkale 18 Mart Üniversitesi'nden Arif Solmaz kendi adını taşıyan sayfasında yeni bir yazı dizisi başlattı. Gök Bilgi'de öyle her haber ve gelişme yer almadığından bu yazıya dikkat etmeniz gerekecek. Çünkü Arif Solmaz yazı dizisiyle bizi bir uzay yolculuğuna çıkarıyor.

Güzel bir çalışma olacağa benziyor. Özellikle uzay meraklılarının ve geleceğin astronotlarının okumaları gereken bir yazı dizisi olacağa benziyor. Dizinin ilk bölümünü buradan sizinle paylaşmak istiyorum:

Yeryüzü

Dünya’nın bu fotoğrafı (üstte) Apollo 17 mürettebatı tarafından 1972 yılının Aralık ayında uzay araçları Dünya-Ay arasında ilerlerken çekilmiştir. Afrika ve Arabistan’ın turuncu-kırmızı çölleri derin mavi okyanuslarla ve Antarktika’yı kaplayan beyaz kar ve bulutlarla tümüyle karşıt renklerde yerini almaktadır.

Görüntü: NASA, Apollo 17, NSSDC

Uzaklık Bilgisi
Dünya’nın çapı ekvatorda 12,756 kilometredir (km).

Bu Büyüklükteki Uzaklıkları Nasıl Hesaplıyoruz?

M.Ö 200 yılında, Dünya’nın büyüklüğü aslında %1 hata payıyla hesaplanmıştı! Aristo’nun düşüncesini kullanan Erastotenes’e göre, eğer Dünya yuvarlaksa, geceleyin gökyüzündeki uzak yıldızlar farklı enlemlerde bulunan gözlemcilere farklı konumlarda görünecekti. Erastotenes, Güneş’in yazın ilk gününde Mısır’ın Syene kentinde tam olarak başucu noktasından geçtiğini biliyordu. Aynı günün öğlen vaktinde, Alexandria şehrinde Güneş’in başucu noktasından olan açısal yerdeğiştirmesini ölçtü, burası Syene’den 5000 stadia (stadyumun çoğulu:eski bir uzaklık birimi – yaklaşık 150 metre) uzaklıkta yer almaktaydı. Açısal yerdeğiştirmenin 7.2 derece olduğunu buldu – çember 360 derece olduğuna göre, 7.2 derece çemberin 1/50 lik kısmına karşılık gelmekteydi. Geometri bu 1/50 oranının Dünya’nın çevresinin Syene ve Alexandria şehirleri arasındaki mesafeye oranıyla aynı olduğunu söylemektedir. Böylece Dünya’nın çevresi, iki şehir arasındaki uzaklığı (5000 stadia), 50 ile çarparsak, 250.000 stadia olarak bulunuur.

1/50=5000/Ç

Ç=Çevre=5000×50=250.000

Kilometreye nasıl çevireceğiz? ‘Stadium’ biriminin yaklaşık 0.15 km olduğunu biliyoruz. Bunun anlamı Erastotenes Dünya’nın çevresini yaklaşık 40.000 km olarak tahmin etmiştir. Ayrıca çemberin çevresinin 2pi (3,1415…) çarpı çemberin yarıçapı olduğunu da biliyordu. (Ç=2pixr) Bu bilgiyle, Erastotenes Dünya’nın yarıçapının 6366 km olduğu sonucunu çıkarmıştı. Bu değerlerin her ikisi de bugün kullandığımız modern değerlere çok yakındır. Dünya’nın çevresi ve yarıçapı sırasıyla 40.070 km ve 6378 km olarak yörüngede dolanan uzay araçlarıyla ölçülmüştür.Çemberin çapı yarıçapın iki katıdır, bu da bize Dünya’nın çapını 12756 km olarak vermektedir.

Not: Dünya neredeyse, fakat tam olarak değil, mükemmel bir küredir. Ekvator yarıçapı 6378 km, kutup yarıçapı 6357 km’dir, başka bir deyişle, Dünya hafifçe basıktır. Erastotenes kutup yarıçapını ölçmüştür, ve (0.15 km/stadyum dönüşümünü kullanarak) bulduğu değer kutup ve ekvator değerleri arasında yer almaktadır.

Bu Uzaklıklar Astronomlar için Neden Önemlidir?

18. ve 19. yy’larda, astronomlar Dünya’nın çapını güneş sisteminin boyutlarını belirlemek için bir ölçü olarak kullanmışlardır. Günümüz astronomlarının günlük araştırma faaliyetleri için Dünya’nın büyüklük bilgilerini bilmeye ihtiyaçları yoktur. Yine de, Dünya’nın çapı, gezegenin sakinleri olan bizler için kozmik uzaklık ölçeğini anlama çabasında halen ilk adımı temsil etmektedir.

Seyahat Süresi
Yörüngede saatte 27.880 km (17.322 mil) hızla dolanan Uzay Mekiği’nin bir turu yaklaşık 90 dakikadır, ya da Dünya’nın çevresinin hemen dışındaki seyahati. 322 km (200 mil) yükseklikteki bir yörünge aracı yaklaşık 41.300 km (26.000 mil) yol katetmektedir.

Bir sonraki durağımız Güneş Sistemi olacak.

Kaynak: NASA, Cosmic Distance Scale