Mars'daki Mağaralarda Kim Yaşıyor?

Mars'daki Mağaralarda Kim Yaşıyor?

Bu fotoğrafta Pavonis yanardağının eteklerinde görülen bu karanlık ve derin ender görülen jeolojik olguyu görüyorsunuz. Çapı 35 m ve derinliği 20 m olan bu oyuk kraterin nasıl oluştuğu yazı içinde anlatılmaktadır.

Güzel bir başlık değil mi? İnsanı hemen okumaya davet eden bir manşet. Merak ettiniz değil mi? İşte bilim dışı insanlar da sizin beyninizle böyle oynuyorlar. Siz ister istemez böyle bir başlık görürseniz arkasında ne var diye merak ediyorsunuz ama bir yandan biliyorsunuz ki eğer Mars'da yaşam olsaydı bunu medyadan öğrenebilirdiniz.

Son katıldığım HaberTürkTV'deki programın bilim dışı konuklarından ikisi Mars'da canlıların olduğu, uzay araçlarının fotoğrafını çektiği bu mağaraların evlerin bacası olmasın dediklerini ve bir fotoğraf gösterdiklerini anımsayacaklar. Bilim insanları bu delikleri ne olduğu konusunda henüz bir yorumlarının olmadığını ama bana göre yeraltı sularının Mars yüzeyinde bu tür çökme meydana getirebileceğini söylemiştim.

Bu mağara ile ilgili bir şeyler yazayım düşüncesi ile Google'a Mars, hole ve cave sözcüklerini girdim, karşıma tam 6 300 000 web sayfası çıktı. Anvak üçüncü sayfada NASA ile ilgili bir sayfa çıktı. Bu ise bilim dışı insanların bu konuyu nasıl kaşıdıklarının bir sonucuydu. O nedenle her zaman söylerim internette doğru bilgi de çöp bilgi de vardır, kişi doğru bilgiye nasıl ulaşması gerektiğini de bilmelidir.

Bu uzun girişten sonra gelelim bu deliklere. Neden çoğul kullandım çünkü 2002 yılında Marsa gönderilen Odyssey adlı uzay aracındaki THEMIS kırmızıöte kamerası bu deliklerden altı tane keşfetmişti. Hatta onlara Dena, Chloe, Wendy, Annie, Abbey, Nikki ve Jeanne gibi isimler verilmişti. Bu delikleri, lava tübleri üzerine bir araştırma yapan 7. sınıf ortaokul öğrencileri bulmuştu. WikiPedia'da her deliğin Mars üzerindeki koordinatları var, baktığınızda deliklerin hepsi de Arsia yanardağının kuzey eteklerinde bulunduğunu görebilirsiniz.

Bu fotoğrafta 150 m çapında, enaz 178 m derinliğindeki Jeanne oyuk kraterini görmektesiniz. Güneş batarken alınan görüntüde oyuğun doğu kenarı kendini göstermekte ve ne denli dik olduğu anlaşılmaktadır.

Bu deliklerin çapları 100-252 metre arasında değişiyordu, NASA çalışanları bu deliklerin derinliklerinin de 73 ila 96 metre arasında değiştiğine inanıyorlar. Mars'da güneş battıktan hemen sonra yüzey hızla soğur, fakat mağara ağızlarında sıcaklık değişimleri o kadar hızlı olmaz. İnfrared kamera kullanıldığında geceleyin dahi bu mağara girişlerini görebilirsiniz. Aynı bölgenin gündüz çekilen fotoğraflarında gölge içindeki bu girişler kendilerini gösteriyordu.

Daha sonra Mars Keşif Uydusu üzerinde bulunan yüksek ayırma gücüne sahip HIRES kamerası ile alınan fotoğraflar yukarıda sözünü ettiğimiz türden kişilerin yeni yeni senaryo kurmalarına neden oldu ama bu son gelen fotoğraflardan artık onların birer mağara girişi olmadığı, tam tersine yüzeye dik derin oyuklar olduğu saptandı.

Hawaii'deki bir çok yanardağın eteklerinde de benzer kraterlere rastlanmış ve bu tür çukurlara “oyuk krater” denilmiştir. Nedeni yanardağ yakınındaki yüzeyin altında bulunan mağmanın soğuması sonucu meydana gelen çökmedir. Diğer bir neden de Mars'ın altındaki akarsuyun meydana getirdiği materyalin erimesi sonucu meydana gelen çökmedir.

HIRES kamerası ile uzaydan çekilmiş Mars'daki bir oyuk krater zinciri. Bu oyuklar optik yanılsama sonucu sanki birer tümsek gibi gözükür ama hepsi tümsek değil çukurdur.

Mars yüzeyinde her şeyi en ince ayrıntısına kadar gören HIRES kamerası daha sonraları bu oyuk kraterlerin bir zincirini de görüntüledi. Zincirden kastım bir sıra oyuk krater. Bilim insanları bu tür yapıların İzlanda da görüldüğünü vurguladı. Belirli bir türdeki kırılmalar, yüzeyin altında bol miktarda boşluk oluşturuyor. Daha sonra bu boşluğun üzerindeki materyal sıkıştığında çökerek oyuk krater zincirlerini oluşturuyor.

İzlanda'da görülen bu oyuk krater zinciri bir deprem kırığı ile oluşmuştur. Oyuklardan birinde ayakta duran kişiyi görebilirsiniz.

Dikkat ederseniz deprem Mars'da da var ama emin olmak için bir depremölçerin Mars yüzeyine yerleştirilmesi gerekir. Tam olarak incelemedim ama ümit ederim Meraklı bir de bu aletten taşıyordur. Son yapılan bir araştırmada Mars'da kıta hareketlerinin varlığı da saptanmıştı, tüm bunlar geçmişte depremlerin olduğu kesin ama büyük olasılıkla bugün de bu jeolojik etkinlik Mars'da devam ediyor.

Mars'da sıvı suyu krater diplerinde arıyoruz Meraklı onun için Gale kreterinin dibine indi, neden? Yüzeyin en çukur olduğu bölgelerde atmosfer basıncı daha fazladır. Yüzeyde atmosfer basıncı yeterli olmadığı için sıvı su yok. İşte bu derin oyuklar gelecekte Mars'a gidecek insanoğlu için onu güneş radyasyonundan koruyacak ve oyuk diplerindeki sıvı su büyük bir gereksinmeyi karşılayacak.

Evet TV programında bunları bilmediğim için dile getirememiştim ama eğer bir konuya meraklı iseniz araştırıp öğrenebilirsiniz. 148 milyon web sayfasına baktığınızda çeşitli uzaylı senaryoları ile karşılaşabilirsiniz ama önemli olan bilimi dinlemektir, bilimden nasibini almamış insanları değil.

Kaynakça:

http://hirise.lpl.arizona.edu/ESP_023531_1840

http://hirise.lpl.arizona.edu/ESP_011677_1655

http://hirise.lpl.arizona.edu/PSP_004847_1745

http://en.wikipedia.org/wiki/Arsia_Mons

http://www.marstoday.com/news/viewpr.html?pid=15398

http://www.msnbc.msn.com/id/6226157/

Prof. Dr. Ethem DERMAN