M87 Karadeliği'nden Gelen Gaz Fışkırmasındaki Görkemli Parlama
Karadelikten maddenin fışkırarak parlaması astronomlara inanılmaz bir ışık gösterisi sundu. M87'nin merkezindeki parlaklıkla,bugüne kadar bulunan en fazla kütleli karadelik olduğu HST-1 ile bilinmektedir.
NASA Hubble Uzay Teleskobu sürpriz aktiviteyi ultraviyole ışıkta tüm detayları ile yedi yıldır takip etmektedir. Başka teleskoplar da radyo ve X ışınları içeren diğer dalgaboylarında olmak üzere HST-1 de düzenlendi.
İlk kez ışımayı 2000 yılında Chandra X-ışın Gözlemevi rapor etti. İlk keşfeden HST-1 oldu ve Hubble astronomları tarafından 1999 da ismi verildi. Gaz çıkışları galaksi merkezinden 214 ışık yılı uzaklıktadır. Çok uzak galaksiler için çalışma yapmak oldukça zordur ve bu parlamalar da ,karadelik fışkırmalarındaki değişimlerini gözlemeyi engelemektedir.
M87 ,54 milyon ışık yılı uzaklıkta Virgo Bulutsu’da ve evrendeki en yüksek yoğunlukta galaksilerin olduğu bölgede yer almaktadır.
Astronom Juan Madrid,( McMaster Universitesi- Hamilton, Ontario) dedi ki;” M87 den veya bir karadelikten parlaklığı artıracak gaz fışkırması beklemiyordum ama bu fışkırma oldu, normal ışımadan 90 kez daha parlak olarak büyüdü fakat ortada bir soru var: Bu olay tek bir fışkırma için mi olmakta yoksa aktif çekirdekten mi veya M87 özgü görülen tek davranış mı?”
Fışkırmayı Hubble, yerdeki teleskoplarla ayırt edilemeyen yegane - yakın ultraviyole görüşü altında vermektedir.
Hubble keskin görüşü HST-1 çözünürlüğü ile karadelikten ayırt edildi.
|
|
|
|
|
|
Hubble ve diğer teleskopların birçok gözlemlerinin yanı sıra bu parlaklığa neyin sebep olduğu bilinmiyor. Basit bir açıklama ile bu fışkırma bir toz tabakasına veya gaz bulutuna çarpma sonucu ortaya çıkmaktadır.
Bir başka ihtimal; fışkırmanın magnetik alanı çizgileri bir araya geldi ve büyük miktarda enerji oluşturdu. Bu olay Dünya 'daki aurora oluşumuna sebep olan Güneş’teki gaz parlamalarını andırıyor.
Hızla dönen karadelik etrafında bulunan diskteki iyonize gazları tutan magnetik alan çizgileri karadeliğe doğru düşmektedir.
Bu parçacıklar,radyasyon süresince ,karadelikten magnetik alan çizgilerine doğru hızlı kaçış yaparlar. Akredisyon disk spinin dönme enerjisi dışarıya akan fışkırmaların momentumuna eklenir.
Madrid, Hubble arşivinde 7 yıl içindeki görüntüleri ve HST-1 tarafından fışkırmanın yakalanan değişimlerini yorumladı, bazı görüntüler , üzerinde çalışılan galaksiden gelmektedir,fışkırmadan değil.
Uzay Telekskobu Görüntüleme Spektroskobunda (Space Telescope Imaging Spectrograph (STIS) verilerde 1999 ve 2001 yıllarına ait dikkati çeken parlaklık olduğunu buldu.
2002 den 2005 e kadar HST-1 parlaklığı izlemeye seri olarak devam etti. 2003 de fışkırma M87 nin ışıyan merkezinden daha fazla parlaktı.
2005 Mayıs ayında HST-1 de 1999 yılına göre 90 kez daha parlak görüldü.
Mayıs 2005 de gaz alevi kaçmaya başladı fakat 2006 Kasım da tekrar görüldü. Bu ikinci parlama ilkinden daha sönüktü.
Madrid “Yıllarca bu parlamayı seyrederek, bu parlaklığı takip edebiliyorum ve her seferinde parlaklığın evrelerini görebiliyorum, Hubble ve Chandra teleskoplarımızın olması bizim için bir şans eğer onlar olmasaydı M87 merkezindeki bu parlaklık artışını görebilirdik ama nereden geldiğini bilemezdik ” dedi.
Madrid gelecekte HST-1 gözlemleri ile bu esrarengiz aktivitenin sebebinin ortaya çıkacağını ve gözlemlerle bu mekanizmayı açıklayabilecek bazı teorilerin ortaya çıkmasına yardımcı olacağını ümit ediyor.
Astronomlar bu olayın galaksinin içinden gelen kendine özgü istikrarsız fışkırma mı yoksa başka bir şey mi olduğunu bilmek istiyor.
1 yorum:
Evrendeki en yüksek yoğunlukta galaksilerin olduğu bölgede değil virgo üst kümesinin en yoğun galaksilerinin olduğu bölgede. Bize en yakın ve bizim yerel grup da bu kümenin parçası olduğundan en iyi bunu gözlemleyebiliyoruz yoksa saç kümesinin merkezi var ordakiler daha yoğun ve büyük, perseus un var var da var bilemiyoruz,lakin 6 milyon ışık yılı çapında galaksi de var kimbilir ne var ortasında.
Yorum Gönder