Hubble'dan Enfes Bir Görüntü Daha...
 |
| NASA ve ESA'nın ortak yapımı Hubble Uzay Teleskobu'nun Kasım 2008 tarihinde çektiği gezegenimsi bulutsu NGC 2818. Fotoğraftaki renkler bulutsunun gönderdiği ışınım aralıklarını gösterir. Burada kırmızı azot, yeşil hidrojen ve mavi ise oksijen çizgilerinde salınan ışınımdır. |
Güneş kütlesinde veya biraz daha büyük olan yıldızlar çekirdeklerindeki yakıt bittiği zaman ölmeye başlarlar. Bu durumda yıldızın çekirdeği çöker ve üstündeki tüm zarfını uzaya atar. Evrimlerinin bu aşamasında görülen gök cisimlerine gezegenimsi bulutsu denir. Hubble en son olarak Kasım 2008 tarihinde geniş alan gezegen kamerası ile NGC 2818 gezegenimsi bulutsuyu gözledi ama bu ilginç cismin bulunduğu yer çok ilginçti.
Bu gezegenimsi bulutsu NGC2818A adı verilen bir açık yıldız kümesi içinde yer alıyordu. Açık kümeler genç olup, üyeleri birbirine çekimsel olarak zayıfça bağlıdır ve genellikle Samanyolu'nun sarmal kollarında bulunurlar. Yüz milyonlarca yıl sonra bunlar dağılırlar. Açık kümelerin içinde bulunan gezegenimsi bulutsu sayısı çok nadirdir ve bugüne kadar 2-3 tane keşfedilmiştir. Nedeni de küme üyeleri genç oldukları için büyük kütleye sahip olanları dahi ölüm döşeğine yatmamışlardır. Bu kadar genç bir kümede gezegenimsi bulutsu evresine gelebilmesi için yıldızın kütlesinin büyük olması gerekir.
NGC 2818A kümesi bizden 10 000 ışık yılı uzaklıkta ve güney yarımkürede görülen Kumpas takımyıldızındadır. Bu nedenle gözlenen bulutsunun uzaklığını ve yaşını biliyoruz. Kümenin yaşı bir milyar yıl olarak daha önce bulunmuştu. Bu zaman içinde üyelerinden birinin gezegenimsi bulutsu olması için güneş kütlesinin 2.5-3 katı büyüklükte bir yıldız olması gerekmektedir. Biliyoruz ki güneşimiz de meydana geldikten dokuz milyar yıl sonra gezegenimsi bulutsu olacak. Tabii daha önce dev bir yıldız haline geleceğini ve yarıçapını çok büyüterek Dünya'yı da içine alacağını biliyoruz.
Gezegenimsi bulutsular milyonlarca yıl yavaş yavaş sönükleşirler, çevrelerine attığı gaz yıldızlararası ortama karışır. Geride kalan kalıntı yıldız çekirdeği çok sıcaktır ve milyarlarca yıl süren koma durumundan sonra soğuyarak beyaz cüce olurlar. Bize can veren güneşimizin de beş milyar yıl sonra gezegenimsi bulutsu olacağını kesin kuramsal hesaplar sonucunda biliyoruz.
7 yorum:
Hocam bu durumda ya kümenin yaşında ya da yıldızın kütlesinde yanlış bir hesaplama mı yapılmış oluyor?
Bilgilendirme için teşekkür ederim.
Saygılar...
Ebru Alp
Gökbilimdeki bulutsu teorisi (veya adı her ne ise) tekrar gözden geçirilmesi gerekmez mi? Benim bildiğim bilimdeki bir teoriye uymayan herhangi bir örnek bulunursa ya teorş gözden geçirilir ya da teori terk edilir.
Burada "güneş kütlesinde veya bunun 2-3 katı büyüklükte bir yıldız bir milyar yılda gezegenimsi bulutsu olamaz" denilmekte. Ama NGC 2818 görülüyor ki bu kurala uymamakta. O zaman bizim bildiklerimizi, öne sürdüğümüz teoriyi tekrar gözden geçirmek gerekmiyor mu?
"Bize can veren güneşimizin de beş milyar yıl sonra gezegenimsi bulutsu olacağını kesin kuramsal hesaplar sonucunda biliyoruz." diyorsunuz...aklımda kaldığı kadar bu ifadeye National Geographic channel'da da duydum...ve 1 milyar yıl içinde bavulumuzu toplayıp yeni bir yer bulup gitmemiz gerekliliği söylendi...Buradaki bilgiler ışığında epeyce uzak mesafelere gitmemiz gerek galiba? Herhalde başka bir galaksiye mi? Bildiğim kadarı ile daha güneş sistemini bile geçemedik? Zaman ne kadar göreli...? 1 milyar yıl benim için önemsiz denecek kadar az ama insanlık için acaba kısa mı?
Suat Özyönüm
Yorumları sırasıyla yanıtlamak istiyorum. Benim çelişkili gördüğüm durum asıl haber kaynağında yoktu. Bu durum sizlerin de ilgisini çektiği için tekrar araştırdım. 3 güneş kütlesinde bir yıldız anakolda iken (yani çekirdeğinde hidrojen yakarken) yaklaşık 800 milyon yıl yaşıyor. Yıldızlar ömürlerinin %90'ında hidrojen yakarak yaşadıkları için bu kütledeki bir yıldızın 1 milyar yılda gezegenimsi bulutsu olması o zaman normal olmaktadır. Yazımı bu şekikde düzelteceğim. Benim dikkatimi çektiğiniz için teşekkürler.
Ümit Fuat Özyar hocam da aynı konuya değinmiş. Benim böyle bir yargıya varırken bir başka kozum vardı elimde. O da gökyüzündeki yıldızların çoğu küçük kütleli yıldızlardır. Ama tekrar sayıları karıştırınca ortada bir sorun olmadığını gördüm.
Suat Özyönüm hocam da yaşamımızı ilgilendiren Güneş'in evrimi ile ilgili sayıları dile getiriyor. Güneş gezegenimsi bulutsu olmadan önce dev bir yıldız olacak, o zaman Dünya Güneş'in içinde kalacak ve bir anlamda yok olacak zaten yani onun gezegenimsi bulutsu olduğunu göremiyeceğiz. Bavulumuzu toplamak için daha 4 milyar yıl zamanımız var. Başka bir gökadaya gitmeye de hiç gerek yok, 4-5 ışık yılı uzaklıkta yaşanacak bir gezegen bulsak yeterli. O zamana kadar kim ölür kim kalır demiyeceğim, insanlığın yeni hangi teknolojilerini bulacağını tartışmamız gerekir. Geçmiş 4.5 milyar yılımızı insanoğlu olarak zaten bilmiyoruz, son birkaç milyon yılda bizler varız. Önümüzdeki birkaç milyon yılda ne olacağı ise hiç bilinmez, hele 5 milyar yıl sonrasını!!!
Sn.Ethem Derman Hocam...cevabınız için teşekkür ederim...daha sizlerden öğreneceğim çok şey var...ben sadece meraklı bir insanım...ve aklımdan geçenleri ifade etmeye çalıştım...Benim için "Hocam" demişsiniz...hoşuma gitti ancak ben öğretmen değilim...
Tekrar teşekkürlerimin kabulü dileklerimle..
Suat Özyönüm
Ethem Hocam; açıklamalarınız için teşekkür ederim.
Umarım Güneş gezegenimizi içine almadan, biz yaşanmaz hale getip 4 milyar yıldan önce başka bir gezegen aramak zorunda kalmayız.
Sevgi ve Saygılar...
Ebru Alp
Sevgili Ethem Hocam daha önceki yazınızda bizim gökadamız ile Andromeda nın 3 milyar yıl sonra çarpışacağını yazmışsınız. Güneşimiz daha sonraki milyar yıllarda bizi içine alacağına göre öncelikle bu çarpışmadan etkilenmez miyiz? saygı ve sevgilerimle
Yorum Gönder